รหัสอาชีพ 6112 : ผู้ปลูกไม้ยืนต้นและไม้ผล (ISCO, 2008)

1) มีทักษะเกี่ยวกับการอ่านค่าวิเคราะห์ดินและน้ำ

2) มีความรู้เรื่อง การให้ปุ๋ยพร้อมน้ำ

(ก) ความต้องการด้านทักษะ

1. มีทักษะเกี่ยวกับการบริหารจัดการน้ำ


2. มีทักษะเกี่ยวกับการบริหารจัดการธาตุอาหารพืช


3. ทักษะการจดบันทึก

(ข) ความต้องการด้านความรู้

1)  มีความรู้ เรื่อง การบริหารจัดการน้ำ

2)  มีความรู้ เรื่อง การบริหารจัดการธาตุอาหารพืช

หลักฐานที่ต้องการจะกำหนดข้อแนะนำเกี่ยวกับการประเมิน และควรที่จะใช้ประกอบร่วมกันกับเกณฑ์การปฏิบัติงาน (Performance Criteria) ทักษะและความรู้ที่ต้องการ

(ก) หลักฐานการปฏิบัติงาน (Performance Evidence)

1)  หลักฐาน/หนังสือรับรองการทำงาน หรือการผ่านงานที่ออกโดยหน่วยงานที่เชื่อถือได้

2)  แฟ้มสะสมงาน (Portfolio)

(ข) หลักฐานความรู้ (Knowledge Evidence)

1)  หลักฐานคุณวุฒิการศึกษา

2)  หลักฐานการผ่านการอบรม หรือการประชุมเชิงปฏิบัติการ

3)  ผลการสอบข้อเขียน

4)  ผลการทดสอบสัมภาษณ์/ปฏิบัติ

(ค) คำแนะนำในการประเมิน

1)  ผู้ประเมินจะดำเนินการตรวจประเมินจากหลักฐาน เช่น แผนการปลูก ภาพถ่ายการวางระบบต่างๆ ภายในแปลงปลูก เป็นต้น พร้อมทั้งคำอธิบายหลักการหรือเหตุผลประกอบ

2) หลักฐานที่ต้องการเพื่อแสดงถึงหน่วยสมรรถนะนี้ ต้องมีความสัมพันธ์กับข้อกำหนดของหน่วยสมรรถนะย่อยและเกณฑ์การปฏิบัติงานในหน่วยสมรรถนะนี้ โดยหลักฐานในที่นี้ต้องแสดงถึง

• 
  
  
  
  • 
    
    
    
    • ความรู้และทักษะที่เกี่ยวข้อง
    
    
    • วิธีการปฏิบัติงานในแปลง กฎหมาย กฎเกณฑ์ และระเบียบต่างๆ ที่เกี่ยวข้อง
    
    
    • ขอบเขตด้านอื่นๆ ที่เกี่ยวข้อง
    
    
    
    
  
  
  
  

(ง) วิธีการประเมิน

      - การสอบข้อเขียน

      - การสอบสัมภาษณ์

      - แฟ้มสะสมผลงาน (Portfolio)

1. แนวทางที่เหมาะสมในการจัดระยะปลูก

การปลูกทุเรียนในพื้นที่ที่ดอน ได้ปรับเปลี่ยนระยะปลูกเพื่อลดขนาดทรงพุ่ม ทำให้สะดวกต่อการจัดการและการใช้เครื่องจักร ตัวอย่างระยะปลูกใหม่ เช่น 6 x 10 เมตร, 8 x 10 เมตร, 8 x 12 เมตร และ 4 x 12 เมตร

การจัดสวนทุเรียนในพื้นที่ลุ่ม

การเตรียมพื้นที่

• พื้นที่ลุ่ม: ต้องขุดดินมาตั้งโคกหรือพูนดินและควบคุมระดับน้ำในท้องร่องให้เหมาะสมกับ
  
  การเจริญเติบโตของทุเรียน


• พื้นที่ที่ดอน: ปรับพื้นที่ให้มีความสม่ำเสมอและมีการระบายน้ำดี อาจปรับให้มีความลาดเทประมาณ 10% และตั้งโคกเพื่อป้องกันโรครากเน่าโคนเน่า

การทำสวนทุเรียนแบบยกร่องในพื้นที่ราบและลาดเท

ในพื้นที่ราบและลาดเท ชาวสวนจะตั้งโคกหรือพูนดิน เพื่อให้ดินร่วนซุยและการใช้เครื่องจักรกล

ได้อย่างสะดวก รวมถึงการทำสวนทุเรียนแบบขั้นบันไดในพื้นที่ลาดชัน เช่น ในอำเภอลับแล จังหวัดอุตรดิตถ์ และอำเภอพะโต๊ะ จังหวัดชุมพร ซึ่งต้องมีการจัดการเรื่องน้ำที่ยุ่งยากกว่า

การจัดระยะปลูกทุเรียนมีการปรับเปลี่ยนตามความสะดวกในการจัดการและการใช้เครื่องจักร

ในปัจจุบัน โดยคำนึงถึงสภาพพื้นที่และความต้องการการควบคุมน้ำ โรคและแมลงศัตรูพืช

2. แนวทางที่เหมาะสมในการวางระบบน้ำ

          หลังจากเตรียมพื้นที่สวนทุเรียนเสร็จแล้ว ควรติดตั้งระบบน้ำให้พร้อมก่อนการปลูก แม้ในช่วงฤดูฝน การให้น้ำอย่างสม่ำเสมอจะช่วยให้ต้นทุเรียนเติบโตดี ระบบน้ำที่แนะนำสำหรับสวนทุเรียนรุ่นใหม่ คือ ระบบสปริงเกอร์ ซึ่งมีข้อดีหลายประการ องค์ประกอบของระบบการให้น้ำแก่พืชที่ผู้ปลูกต้องทำความเข้าใจหลายประเด็น ดังนี้

1. ความต้องการน้ำของพืช: ควรคำนวณความต้องการน้ำในแต่ละวันและช่วงการเติบโตของต้นทุเรียน เช่น ต้นทุเรียนอายุ 10 ปี ในระยะติดผลต้องการน้ำวันละประมาณ 300 ลิตร ทั้งนี้ ปริมาณน้ำขึ้นอยู่กับเนื้อดินและสภาพอากาศ


2. ฤดูกาล: ฤดูแล้งต้นทุเรียนจะต้องการน้ำมากกว่าฤดูฝน


3. สภาพแวดล้อม: ลมแรง อุณหภูมิสูง แดดจัด อากาศแห้ง ทำให้ต้นทุเรียนต้องการน้ำมากขึ้น


4. สภาพทางกายภาพของดิน: ควรเป็นดินร่วน ดินร่วนปนทราย ดินเหนียวปนทรายที่มีการระบายน้ำได้ดี มีหน้าดินลึก

                           หลักในการวางระบบน้ำที่เหมาะสมสำหรับสวนทุเรียน

1. การเตรียมแหล่งน้ำ
   
   
   
   
   • ใช้ความต้องการน้ำสูงสุดของต้นทุเรียนในการคำนวณ เช่น สวนทุเรียน 300 ต้นต้องการน้ำประมาณ 90,000 ลิตรต่อวัน หรือ 32,850 คิวบิกเมตรต่อปี ควรเตรียมแหล่งน้ำให้เกินความต้องการประมาณ 10% ดังนั้นควรมีแหล่งน้ำขนาดไม่น้อยกว่า 37,000 คิวบิกเมตร
   
   
   
   


2. ใช้ค่าอัตราการระเหยน้ำ
   
   
   
   • คำนวณปริมาณน้ำที่ระเหยจากอ่างเก็บน้ำ สมมุติว่าอัตราการระเหยวันละ 3 มิลลิเมตร/ตารางเมตร/วัน จะมีการระเหยน้ำไป 1,095 มิลลิเมตร/ตารางเมตร/ปี หรือประมาณ 1.1 คิวบิกเมตร/ตารางเมตร/ปี หากอ่างเก็บน้ำมีพื้นที่ครึ่งไร่หรือ 800 ตารางเมตร จะต้องมีการระเหยน้ำไปประมาณ 880 คิวบิกเมตร/ปี
   
   
   
   


3. การออกแบบระบบน้ำ
   
   
   
   • คำนวณและออกแบบขนาดของเครื่องสูบน้ำ ท่อส่งน้ำ ท่อกระจายน้ำ และหัวจ่ายน้ำให้สอดคล้องกัน คำนึงถึงอัตราการไหลของน้ำที่มาทดแทนหลังสูบไปใช้
   
   
   
   

               การวางระบบน้ำที่มีประสิทธิภาพ

การติดตั้งระบบน้ำเป็นศาสตร์ที่สำคัญต่อความสำเร็จในการลงทุนในสวนทุเรียน ชาวสวนทุเรียน

ควรติดตั้งระบบน้ำอย่างมืออาชีพหรือใช้บริการจากผู้เชี่ยวชาญ โดยต้องเตรียมข้อมูลต่างๆ ได้แก่:

• ทุน


• รายละเอียดผังสวน


• ระยะปลูก


• ที่ตั้งแหล่งน้ำ


• ปริมาณและคุณภาพน้ำ


• ลักษณะโครงสร้างดิน


• ปริมาณน้ำฝนและการกระจายตัวของฝนในรอบปี หรือข้อมูลย้อนหลัง 10 ปี

        ข้อมูลเหล่านี้จะช่วยทำให้การออกแบบระบบน้ำมีประสิทธิภาพสูงสุด ในการให้น้ำหรือการให้น้ำพร้อมปุ๋ยในสวนทุเรียน

3. แนวทางที่เหมาะสมในการเตรียมดินปลูกและการปลูกทุเรียน

• ยกโคกหรือสันร่องกว้างประมาณ 6 เมตร ระยะห่างระหว่างสันร่อง 10 เมตร


• วางระยะปลูกเป็น 7 x 10 เมตร หรือ 8 x 10 เมตร เพื่อให้การจัดการได้สะดวก

การเตรียมดิน:

• ใช้รถแบคโฮขุดและผสมดินปลูก


• ส่วนประกอบของดินผสมยังคงเหมือนเดิม: หน้าดินเดิม, ปุ๋ยอินทรีย์, ปุ๋ยเคมี (เช่น ปุ๋ยหินฟอสเฟต หรือสัดส่วน 0-3-0)

การปลูก:

• ปลูกแบบ "นั่งแท่น": เอาต้นพันธุ์ออกจากถุงชำวางบนดินในหลุมปลูก แล้วใช้ดินรอบๆ มากลบโคลนพอมิดดินที่ชำต้นพันธุ์ รดน้ำให้ดินชุ่ม


• ปักไม้มัดต้นพันธุ์กันล้ม


• ในบางพื้นที่ การขุดหลุมปลูกให้เป็นแอ่งกระทะเพื่อรับน้ำไม่จำเป็นอีกต่อไป เนื่องจากมีการใช้ระบบสปริงเกอร์

เทคนิคการนำต้นพันธุ์ออกจากถุงชำ:

• ตรวจสอบลักษณะรากของต้นพันธุ์ ถ้ารากขดตัว ควรจัดรากใหม่ไม่ให้ขด โดยการดึงรากออกมาให้กระจายหรือการตัดรากแก้วที่ขดออกไป

     การใช้เทคนิคเหล่านี้ช่วยให้การปลูกทุเรียนมีประสิทธิภาพมากขึ้น และสามารถรับมือกับข้อจำกัดด้านแรงงานและเทคโนโลยีในปัจจุบัน

4. แนวทางที่เหมาะสมในการจัดการธาตุอาหารในสวนทุเรียน

      หลักการทั่วไป:

• พืชต้องได้รับธาตุอาหารที่จำเป็นครบถ้วนในปริมาณที่เหมาะสม


• การขาดหรือเกินธาตุอาหารจะทำให้พืชเจริญเติบโตไม่ดี


• ธาตุอาหารจำเป็นสำหรับพืชมี 16 ธาตุ แบ่งเป็น 2 กลุ่ม:
  
  
  
  1. กลุ่มจากน้ำและอากาศ: คาร์บอน (C), ไฮโดรเจน (H), ออกซิเจน (O)
  
  
  2. กลุ่มจากดิน: ไนโตรเจน (N), ฟอสฟอรัส (P), โพแทสเซียม (K), แคลเซียม (Ca), แมกนีเซียม (Mg), กำมะถัน (S), เหล็ก (Fe), แมงกานีส (Mn), สังกะสี (Zn), ทองแดง (Cu), โบรอน (B), โมลิบดินัม (Mo), คลอรีน (Cl)
  
  
  
  

      การจัดการธาตุอาหาร:

• พืชต้องได้รับธาตุทั้ง 16 อย่างเพียงพอ การขาดธาตุใดธาตุหนึ่งจะทำให้พืชไม่สามารถเจริญเติบโตตามปกติ และอาจแสดงอาการขาดธาตุออกมา


• ธาตุอาหารที่มีอยู่น้อยที่สุดจะเป็นตัวกำหนดการเจริญเติบโตหรือผลผลิตของพืช

     การตอบสนองต่อปุ๋ย:

• การใส่ปุ๋ยจะช่วยเพิ่มผลผลิตจนถึงจุดหนึ่งที่เรียกว่า "ธาตุอาหารขาดแคลน" หลังจากจุดนี้ ผลผลิตจะไม่เพิ่มขึ้นถึงแม้ใส่ปุ๋ยเพิ่ม เรียกว่า "ธาตุอาหารเหมาะสม"


• การใส่ปุ๋ยมากเกินไปจะทำให้เกิด "ธาตุอาหารเป็นพิษ"

      การจัดการดินในสวนไม้ผล:

1. ความเป็นกรด-ด่างของดิน (pH):
   
   
   
   
   • pH มีผลต่อความเป็นประโยชน์ของธาตุอาหาร
   
   
   • ฟอสฟอรัสมีประโยชน์สูงสุดเมื่อ pH อยู่ที่ 5.5 ถึง 6.5
   
   
   • การปรับ pH ของดินทำได้โดยการใส่ปูน เช่น ปูนขาว ปูนมาร์ล หรือปูนโดโลไมท์ ขึ้นอยู่กับสภาพของดิน
   
   
   
   


2. ปริมาณอินทรียวัตถุในดิน:
   
   
   
   • อินทรียวัตถุช่วยปรับโครงสร้างดินและให้ธาตุอาหารแก่พืช
   
   
   • ดินที่เหมาะสมควรมีอินทรียวัตถุ 5% (ดินในอุดมคติ) แต่ดินที่ทำการเกษตรส่วนใหญ่มีน้อยกว่า 2.5%
   
   
   • การเพิ่มอินทรียวัตถุต้องทำอย่างค่อยเป็นค่อยไป
   
   
   
   

การจัดการธาตุอาหารสำหรับไม้ผล:

• ธาตุอาหารที่พืชมักขาดในภาคตะวันออกของไทย ได้แก่ ไนโตรเจน โพแทสเซียม แคลเซียม แมกนีเซียม เหล็ก แมงกานีส สังกะสี โดยเฉพาะสังกะสีจะขาดมากที่สุด


• ฟอสฟอรัสมักถูกใส่มากเกินความต้องการ

การจัดการธาตุอาหารที่เหมาะสมในสวนทุเรียนต้องคำนึงถึงการจัดการดิน ความเป็นกรด-ด่าง (pH) และปริมาณอินทรียวัตถุ รวมถึงการใส่ปุ๋ยให้เพียงพอกับความต้องการของพืช เพื่อให้ได้ผลผลิตที่มีปริมาณและคุณภาพสูงสุด

แนวทางที่เหมาะสมในการให้ปุ๋ยพร้อมน้ำ

การให้ปุ๋ยทางระบบน้ำแก่พืช (Fertigation) มีความหมายมาจากคำว่า Fertilizer ร่วมกับ Irrigation คือ การนำปุ๋ยผสมรวมกับการให้น้ำ ซึ่งเป็นการใช้ประโยชน์จากระบบน้ำได้มากขึ้น อีกทั้งยังเพิ่มประสิทธิภาพการให้ปุ๋ยแก่พืชได้ ปัจจุบันอาจมีการประยุกต์ใช้สารเคมีป้องกันกำจัดศัตรูพืช สารควบคุมการเจริญเติบโตร่วมกับระบบน้ำด้วย

ข้อดีของการให้ปุ๋ยไปกับระบบน้ำ

1. เป็นการให้ปุ๋ยที่มีความสม่ำเสมอพร้อมกับน้ำ ในความเข้มข้นที่พอเหมาะลงบริเวณรากพืชหนาแน่น ไม่ตื้นหรือลึกเกินไป เนื่องจากการให้น้ำแบบฉีดฝอยหรือแบบน้ำหยดรากพืชมีปริมาณหนาแน่นที่สุดบริเวณพื้นที่เปียก

2. สามารถปรับสูตรและความเข้มข้นของปุ๋ยได้ทันทีรวดเร็ว (ทุกวัน) ตามความต้องการของพืชและสภาพภูมิอากาศ เนื่องจากเป็นระบบที่มีการให้ปุ๋ยครั้งละน้อยๆ แต่บ่อยครั้ง จึงไม่ค่อยสะสมในดิน ดังนั้นเมื่อเปลี่ยนสูตรหรือสัดส่วนของปุ๋ย พืชก็จะตอบสนองได้รวดเร็วกว่าระบบที่ให้ครั้งละมากๆ ลงในดิน

3. เพิ่มประสิทธิภาพการใช้ปุ๋ยของพืช 10-50% จากรายงานการทดลองทั่วๆไปการให้ปุ๋ยในระบบน้ำจะมีประสิทธิภาพมากกว่าการให้ทางดินถึง 10-50% ของระบบการให้ทางดินขึ้นอยู่กับระบบการให้ปุ๋ยน้ำที่ใช้ และความถี่ในการให้ปุ๋ย เนื่องจากการให้ปุ๋ยในระบบน้ำจะช่วยลดการชะล้าง โดยเฉพาะไนโตรเจน และเป็นการให้ปุ๋ยอย่างสม่ำเสมอทั่วบริเวณรากพืช ไม่เหมือนกันให้ปุ๋ยทางดินทั่วๆไป ซึ่งเป็นการให้เป็นจุด นานๆครั้ง เช่น 3-6 เดือน บริเวณที่มีเม็ดปุ๋ยลงในดินช่วงแรก จะมีความเข้มสูง รากพืชบริเวณนั้นอาจได้รับอันตรายได้ ทำให้การดูดใช้ปุ๋ยไม่ดี

4. ลดค่าแรงและเวลาในการให้ปุ๋ย เนื่องจากปุ๋ยไปกับน้ำจึงไม่ต้องเสียแรงงานคนหว่านปุ๋ย และสามารถให้ปุ๋ยได้ถี่มากน้อยตามความต้องการ อาจให้ทุกครั้งที่ให้น้ำหรือครั้งเว้นครั้งตามความต้องการ

5. เพิ่มผลผลิตทั้งคุณภาพและปริมาณ เนื่องจากพืชได้น้ำและปุ๋ยสม่ำเสมอ ทั้งยังสามารถเปลี่ยนชนิดและสัดส่วนของปุ๋ยตามความต้องการได้อย่างรวดเร็วตามความต้องการของพืช นอกจากนี้ ยังสามารถผสมธาตุอาหารรองและธาตุอาหารเสริมลงในระบบน้ำได้เลย โดยใส่ในรูปของเกลือที่ละลายน้ำง่าย เช่น ZnSo₄, MnSO₄, CuSO₄ เป็นต้น ทำให้ประหยัดปุ๋ยทางใบที่มีราคาแพงลงได้มาก

6. สามารถผสมปุ๋ยให้ทางระบบน้ำใช้เองได้ ทำให้ต้นทุนถูกลงมาก บางส่วนสามารถผสมปุ๋ยให้ทางน้ำมีราคาเท่ากับการให้ปุ๋ยทางดิน แต่ประสิทธิภาพดีกว่า

ข้อจำกัดและข้อควรระวัง

1. ปุ๋ยที่ใช้ต้องละลายน้ำหมดและมีความบริสุทธิ์สูง จึงมีราคาแพงและถ้าจะผสมปุ๋ยใช้เอง ซึ่งมีราคาถูกกว่าปุ๋ยสำเร็จรูปมากต้องใช้แม่ปุ๋ย ซึ่งในปัจจุบันสามารถหาซื้อแม่ปุ๋ยได้ง่ายขึ้นเนื่องจากมีหลายบริษัทสั่งแม่ปุ๋ยเข้ามาจำหน่ายมากขึ้น

2. ต้องมีความรู้และเข้าใจเกี่ยวกับคุณสมบัติของดิน ปุ๋ย และน้ำที่ใช้ เนื่องจากปุ๋ยบางชนิดไม่สามารถผสมด้วยกันได้ที่ความเข้มข้นสูงๆ นอกจากนี้ผลของเกลือที่ละลายอยู่เดิมในน้ำและค่า pH ของน้ำก็จะมีผลต่อการละลายตัวของปุ๋ยบางชนิด และมีผลต่อการตกตะกอนของปุ๋ยด้วย ดังนั้นเกษตรกรที่จะใช้ปุ๋ยในระบบน้ำควรหาความรู้ในส่วนนี้ ซึ่งควรต้องมีการส่งตัวอย่างดินและน้ำไปวิเคราะห์ในห้องปฏิบัติการ เพื่อให้ทราบถึงคุณสมบัติของดินและน้ำที่จะใช้ปลูกพืช ทำให้การใช้ปุ๋ยมีประสิทธิภาพสูงสุด แต่อย่างไรก็ตามในสภาพทั่วๆไปของประเทศไทยชนิดของปุ๋ยที่ให้ในระบบน้ำจะเป็นปุ๋ยทั่วไป เช่น ยูเรีย โพแทสเซียมคลอไรด์หรือซัลเฟต ปุ๋ยพวกนี้จะมีปัญหาในการให้ปุ๋ยในระบบน้ำน้อยมาก

3. ค่าติดตั้งระบบขั้นต้นมีราคาสูง ในที่นี้รวมถึงระบบการให้น้ำด้วย คือ อาจเป็นแบบน้ำหยดหรือแบบมินิสสปริงเกอร์ ซึ่งเป็นค่าใช้จ่ายที่ต้องเสียอยู่แล้วในระบบการทำสวนสมัยใหม่ ส่วนอุปกรณ์เพิ่มเติมเพื่อให้ปุ๋ยในระบบน้ำ เมื่อเทียบกับทั้งระบบถือว่าเป็นค่าใช้จ่ายที่เพิ่มเติมขึ้นน้อยมาก ดังนั้นในส่วนที่มีการเดินระบบน้ำอยู่แล้ว ควรอย่างยิ่งที่จะต้องมีระบบให้ปุ๋ยในระบบน้ำเพิ่มเข้าไปด้วย

1. ประเมินจากแบบสอบข้อเขียน


2. ประเมินโดยการสัมภาษณ์


3. ประเมินจากแฟ้มสะสมผลงาน (Portfolio)


4. ประเมินจากหลักฐานอื่นๆ เช่น หนังสือรับรอง เอกสารรับรองการผ่านการอบรม หนังสือรับรองการทำงาน/ผ่านงาน โดยต้องดำเนินการควบคู่กับการสัมภาษณ์