1. อาชีพนักวิเคราะห์โลหะมีค่า

(ก) ความต้องการด้านทักษะ

1. สามารถเลือกใช้เครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่าเหมาะสมกับลักษณะของโลหะมีค่าที่ทำการทดสอบ

2. สามารถเตรียมเครื่องมือหรืออุปกรณ์ก่อนการตรวจสอบ

3. สามารถจัดเก็บและบำรุงรักษาเครื่องมือหรืออุปกรณ์ภายหลังการตรวจสอบ

4. สามารถใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ตรวจสอบโลหะมีค่าตามหลักการของเครื่องมือ

5. สามารถอ่านค่าจากเครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่า

6. สามารถสรุปและบันทึกผลการตรวจสอบ

(ข) ความต้องการด้านความรู้

1. ความรู้เกี่ยวกับการเลือกใช้เครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่าเหมาะสมกับลักษณะของโลหะมีค่าที่ทำการทดสอบ

2. ความรู้เกี่ยวกับการเตรียมเครื่องมือหรืออุปกรณ์ก่อนการตรวจสอบ

3. ความรู้เกี่ยวกับการจัดเก็บและบำรุงรักษาเครื่องมือหรืออุปกรณ์ภายหลังการตรวจสอบ

4. ความรู้เกี่ยวกับการใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ตรวจสอบโลหะมีค่าตามหลักการของเครื่องมือ

5. ความรู้เกี่ยวกับการอ่านค่าจากเครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่า

6. ความรู้เกี่ยวกับการสรุปและบันทึกผลการตรวจสอบ

หลักฐานที่ต้องการจะกำหนดข้อแนะนำเกี่ยวกับการประเมิน และควรที่จะใช้ประกอบร่วมกันกับเกณฑ์การปฏิบัติงาน (Performance Criteria) และทักษะและความรู้ที่ต้องการ (Required Skills and Knowledge)

(ก) หลักฐานการปฏิบัติงาน (Performance Evidence)

1. แสดงการเลือกใช้เครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่าเหมาะสมกับลักษณะของโลหะมีค่าที่ทำการทดสอบ

2. แสดงการเตรียมเครื่องมือหรืออุปกรณ์ก่อนการตรวจสอบ

3. แสดงการจัดเก็บและบำรุงรักษาเครื่องมือหรืออุปกรณ์ภายหลังการตรวจสอบ

4. แสดงการใช้เครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่าอย่างปลอดภัย

5. แสดงการใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ตรวจสอบโลหะมีค่าตามหลักการของเครื่องมือ

6. แสดงการอ่านค่าจากเครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่า

7. แสดงการสรุปและบันทึกผลการตรวจสอบ

(ข) หลักฐานความรู้ (Knowledge Evidence)

1. อธิบายเกี่ยวกับการเลือกใช้เครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่าเหมาะสมกับลักษณะของโลหะมีค่าที่ทำการทดสอบ

2. อธิบายเกี่ยวกับการเตรียมเครื่องมือหรืออุปกรณ์ก่อนการตรวจสอบ

3. อธิบายเกี่ยวกับการจัดเก็บและบำรุงรักษาเครื่องมือหรืออุปกรณ์ภายหลังการตรวจสอบ

4. อธิบายเกี่ยวกับการใช้เครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่าอย่างปลอดภัย

5. อธิบายเกี่ยวกับการใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ตรวจสอบโลหะมีค่าตามหลักการของเครื่องมือ

6. อธิบายเกี่ยวกับการอ่านค่าจากเครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่า

7. อธิบายเกี่ยวกับการสรุปและบันทึกผลการตรวจสอบ

8. ใบบันทึกผลการทดสอบข้อเขียน

9. ใบบันทึกผลการสัมภาษณ์

(ค) คำแนะนำในการประเมิน

ผู้ประเมินตรวจประเมินเกี่ยวกับการใช้เครื่องมือหรืออุปกรณ์ตรวจสอบโลหะมีค่า โดยพิจารณาจากหลักฐานที่เกี่ยวข้อง ทั้งหลักฐานการปฏิบัติงาน และหลักฐานด้านความรู้

(ง) วิธีการประเมิน

1. ข้อสอบข้อเขียน แบบทดสอบปรนัย ชนิด 4 ตัวเลือก

2. การสัมภาษณ์

(ก) คำแนะนำ

โลหะมีค่า หมายถึง โลหะมีตระกูล (Noble metals) เป็นกลุ่มโลหะที่มีมูลค่าทางเศรษฐกิจสูงกว่าโลหะทั่วไป มีคุณสมบัติต้านทานการกัดกร่อนและการทำปฏิกริยาออกซิเดชันกับอากาศและน้ำได้ดี ไม่ซีดหรือหมอง โลหะมีค่าที่นิยมนำมาทำเป็นเครื่องประดับ มีดังนี้ ทองคำ (Au) เงิน (Ag) แพลทินัม (Pt) แพลเลดียม (Pd) และโรเดียม (Rh) โลหะมีค่าในหน่วยสมรรถนะนี้ อาจอยู่ในรูปของชิ้นโลหะหรือตัวเรือนเครื่องประดับ โดยเป็นโลหะบริสุทธิ์หรือโลหะผสม

ผู้เข้ารับการประเมิน ต้องมีความรู้และทักษะในเรื่องของเครื่องมือหรืออุปกรณ์ตรวจสอบโลหะมีค่า ซึ่งเน้นถึงการปฏิบัติในห้องปฏิบัติการตรวจสอบโลหะมีค่า ผู้เข้าประเมินต้องมีความรู้และทักษะที่สำคัญในการใช้เครื่องมือตรวจสอบโลหะมีค่า ได้แก่ หลักการทำงานของเครื่องมือ ข้อจำกัด วิธีการใช้งาน การจัดเก็บ และการดูแลรักษา ในหน่วยสมรรถนะนี้ครอบคลุมเครื่องมือและเทคนิคการตรวจสอบโลหะมีค่า จำนวน 4 เทคนิค ได้แก่

• เทคนิค Potentiometric titration ด้วยเครื่องไทเทรตอัตโนมัติ


• เทคนิค X-ray Fluorescence Spectroscopy (XRF)


• เทคนิค Inductively Coupled Plasma Mass Spectrometry (ICP-MS)


• วิธี Cupellation method หรือ Fire asssay

สมรรถนะนี้ มีรายละเอียด ขั้นตอน วิธีการตรวจสอบโลหะมีค่า โดยใช้ข้อมูลเป็นแนวทางในการกำหนดสมรรถนะ ดังนี้

• มาตรฐาน ISO 11426 Determination of gold in gold jewellery alloys – Cupelllation method (Fire assay)


• มาตรฐาน ISO 23345 Non destructive precious metal fineness confirmation by ED-XRF


• มาตรฐาน ISO 11427 Determination of silver in silver jewellery alloys – Volumetric (potentiometric) method using potassium bromide


• มาตรฐาน สวอ 2001 การวิเคราะห์หาปริมาณทองคำ (Au) ในเครื่องประดับทองคำด้วยวิธีคิวเพลเลชัน


• มาตรฐาน สวอ 2002.1 การวิเคราะห์หาปริมาณทองคำ (Au) ในเครื่องประดับทองคำ โดยใช้เทคนิคเอ็กซ์เรย์ฟลูออเรสเซนซ์ (XRF)


• มาตรฐาน สวอ 2003 การวิเคราะห์หาปริมาณโลหะเงินในเครื่องประดับเงิน โดยเทคนิคโพเท็นชิโอเมตริกไทเทรชัน ด้วยเครื่องไทเทรตอัตโนมัติ

(ข) คำอธิบายรายละเอียด

สมรรถนะนี้ ครอบคลุมเครื่องมือและเทคนิคการตรวจสอบโลหะมีค่า ดังนี้

เทคนิค Potentiometric titration ด้วยเครื่องไทเทรตอัตโนมัติ เป็นการวิเคราะห์ปริมาณเงิน (Ag) ในเครื่องประดับโลหะเงินผสม (Silver jewellery alloys) โดยใช้วิธีการละลายตัวอย่างของเครื่องประดับในสารละลายกรดไนตริก (Dilute nitric acid) เพื่อวิเคราะห์หาปริมาณโลหะเงิน โดยการใช้วิธีการไทเทรตสารละลายตัวอย่างกับสารละลายโพแทสเซียมโบรไมด์มาตรฐาน (Standard potassium bromide solution) แบบวัดค่าการเปลี่ยนแปลงของแรงเคลื่อนประจุไฟฟ้า (Potentiometric indication)

เทคนิค X-ray Fluorescence Spectroscopy (XRF) เป็นเทคนิคการวิเคราะห์ชนิดของธาตุและปริมาณธาตุในตัวอย่าง การวิเคราะห์ด้วยเทคนิค XRF จะทำให้อิเล็กตรอนหลุดออกจากอะตอม โดยใช้รังสีเอกซ์พลังงานสูงจากหลอดรังสีเอกซ์ (X-ray tube) หรือไอโซโทปรังสี (Radioisotpe) ที่ให้รังสีเอกซ์ รังสีเอกซ์พลังงานสูงจากต้นกำเนิดรังสีเอกซ์แบบไอโซโทปหรือหลอดรังสีเอกซ์ จะตกกระทบตัวอย่าง จะทำให้ธาตุที่อยู่ภายในตัวอย่างปลดปล่อยรังสีเอกซ์จำเพาะของแต่ละธาตุออกมา ซึ่งแสดงผลการวัดเป็นแถบพลังงาน หรือสเปกตรัมของรังสีเอกซ์

เทคนิค Inductively coupled plasma-mass spectrometry (ICP-MS) เป็นวิธีวิเคราะห์หาชนิดและปริมาณธาตุในสารตัวอย่าง โดยมุ่งเน้นสำหรับธาตุที่มีปริมาณน้อยๆ ในระดับส่วนในพันล้านส่วน (ppb) การวิเคราะห์อาศัยหลักการโดยใช้พลังงานจากพลาสมาของแก็ซอาร์กอน เพื่อทำให้ธาตุต่างๆ ที่เป็นองค์ประกอบของตัวอย่างเกิดเป็นอะตอม และเกิดการแตกตัวเป็นไอออนอิสระในสภาวะที่เป็นแก็ซ ไอออนต่างๆ ที่เกิดขึ้นจะถูกส่งเข้าสู่ระบบแยกมวล เพื่อแยกค่ามวลต่อประจุของไอออน พร้อมทั้งตรวจวัดค่าสัญญาณของจำนวนไอออนของธาตุต่างๆ ซึ่งค่าความเข้มสัญญาณของจำนวนไอออนที่ตรวจวัดได้จะแปรผันตามปริมาณของธาตุในตัวอย่าง

วิธี Cupellation method หรือ Fire asssay เป็นวิธีมาตรฐานวิธีหนึ่งที่ใช้หาปริมาณทองคำได้อย่างแม่นยำ เป็นเทคนิคที่นำตัวอย่างทองคำมาผสม และหลอมรวมกับตะกั่วและเงิน เพื่อสกัดเอาโลหะเจือปนอื่นๆ เข้าไปในเบ้าหลอม จากนั้นทำการละลายเอาเงินออกด้วยกรด เพื่อให้เหลือเป็นทองคำบริสุทธิ์ ซึ่งจะนำมาชั่งน้ำหนัก แล้วคำนวณเป็นความบริสุทธิ์ของทองคำในชิ้นงานนั้นๆ

18.1 เครื่องมือการประเมิน

1. ข้อสอบข้อเขียน แบบทดสอบปรนัย ชนิด 4 ตัวเลือก

2. การสอบสัมภาษณ์

ดูรายละเอียดจากคู่มือการประเมิน