อาชีพผู้ปฏิบัติงานเคมีโรงไฟฟ้าระดับ 4

ISCO-08 3111 พนักงานประจำห้องปฏิบัติการเคมีวิเคราะห์

1. มีความรู้พื้นฐานด้านระบบผลิตไฟฟ้าแบบต่างๆ (Basic of Power Generation)


2. หลักการทำงานของระบบผลิตน้ำใส ระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์ ระบบน้ำหม้อไอน้ำและไอน้ำ ระบบน้ำหอหล่อเย็น

(ก) ความต้องการด้านทักษะ

1. ทักษะการสังเกตสิ่งผิดปกติ


2. ทักษะการสื่อสาร


3. ทักษะการคำนวณทางเคมีปริมาณสารสัมพันธ์


4. ทักษะการใช้อุปกรณ์ป้องกันอันตรายส่วนบุคคลในการทำงานกับสารเคมีอันตรายได้อย่างถูกวิธี


5. ทักษะการเดินเครื่องอุปกรณ์เติมสารเคมี


6. ทักษะการเขียน เขียนรายงาน สรุปผลการวิเคราะห์


7. ทักษะการใช้เทคโนโลยีสารสนเทศในการปฏิบัติงาน

(ข) ความต้องการด้านความรู้

1. ความรู้เกี่ยวกับเคมีพื้นฐาน และ เคมีวิเคราะห์


2. ความรู้เกี่ยวกับกระบวนการผลิตน้ำของ ระบบผลิตน้ำใส ระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์ ระบบน้ำหล่อเย็นและระบบน้ำหม้อไอน้ำ


3. ความรู้เกี่ยวกับหลักการทำงานของอุปกรณ์เติมสารเคมี


4. ความรู้เกี่ยวกับขั้นตอนการทำงานขณะการเดินเครื่องปกติ Startup / Shutdown อุปกรณ์


5. ความรู้ข้อมูลความปลอดภัยของสารเคมีแต่ละชนิดที่ใช้ในกระบวนการผลิตระบบผลิตน้ำใส ระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์ ระบบน้ำหล่อเย็นและระบบน้ำหม้อไอน้ำ


6. ความรู้เกี่ยวกับภาษาเทคนิคที่ใช้ในการทำงาน


7. มีความรู้ความสามารถด้านการใช้คอมพิวเตอร์ด้วยโปรแกรมดำเนินการ เช่น .doc .xlsx และ .pptx และโปรแกรมเฉพาะด้าน เป็นต้น

(ก) หลักฐานการปฏิบัติงาน (Performance Evidence) หรือ

1. 
   

   ใบรับรองการปฏิบัติงานจากสถานประกอบการ (ถ้ามี)

   
   


2. 
   

   แบบบันทึกผลการสังเกตการปฏิบัติงาน (ถ้ามี)

   
   


3. 
   

   แบบรวบรวม/แฟ้มสะสมผลงานการปฏิบัติงาน (ถ้ามี)

   
   


4. 
   

   หลักฐานการอบรมด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสิ่งแวดล้อม (ถ้ามี) โดยไม่ต้องประเมินในหน่วยสมรรถนะ ด้านความปลอดภัย อาชีวอนามัย และสิ่งแวดล้อม

   
   


5. 
   

   หลักฐานการอบรมหลักสูตรความรู้พื้นฐานโรงไฟฟ้า (ถ้ามี) โดยไม่ต้องประเมินในหน่วยสมรรถนะความรู้พื้นฐานโรงไฟฟ้า

   
   

         (ข) หลักฐานความรู้ (Knowledge Evidence) หรือ

1. 
   

   หลักฐานการศึกษา

   
   


2. 
   

   ใบรับรองการปฏิบัติงานจากสถานประกอบการ (ถ้ามี)

   
   


3. 
   

   แบบบันทึกผลการสัมภาษณ์ (ถ้ามี)

   
   


4. 
   

   แบบบันทึกผลการสอบข้อเขียน (ถ้ามี) 

   
   


5. 
   

   แบบรวบรวม/แฟ้มสะสมผลงาน (Portfolio) การปฏิบัติงาน (ถ้ามี)

   
   

          (ค) คำแนะนำในการประเมิน

ประเมินเข้ารับการประเมินสามารถนำหลักฐานการปฏิบัติงานและหลักฐานความรู้มาประกอบในการประเมิน โดยรวบรวมข้อมูลตามรายละเอียดที่แสดงในรายการตรวจสอบ (Check list)

           (ง) วิธีการประเมิน

1. พิจารณาหลักฐานความรู้ ที่ผู้เข้ารับการประเมินนำมาแสดง เช่น ใบรับรองฯ

2. พิจารณาหลักฐานการปฏิบัติงาน แสดงหลักฐานการผ่านการอบรม/ใบรับรองจากสถานประกอบการ (ถ้ามี)

            การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำใส ระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์ ระบบน้ำหล่อเย็น และระบบน้ำหม้อไอน้ำในระดับคุณวุฒิที่ 4 เป็นงานที่ผู้ปฏิบัติงานต้องมีความรู้ในการคำนวณปริมาณการเติมสารเคมีในระบบต่างๆ จากคู่มือ สามารถเตรียมสารเคมีให้มีความเข้มข้นในการเติมได้อย่างถูกต้องตามความต้องการของแต่ละระบบ มีความปลอดภัยในการทำงาน และสามารถรายงานผลการปฏิบัติงานเตรียมสารเคมีให้กับหัวหน้างานได้อย่างถูกต้อง ซึ่งเป็นทักษะความรู้ที่สำคัญก่อนการไปทำงานในระดับคุณวุฒิที่ 5 ในเรื่องการวางแผนการใช้สารเคมีสำหรับระบบน้ำโรงไฟฟ้า

 (ก) คำแนะนำ

           ผู้เข้ารับการประเมินจะต้องปฏิบัติการวางแผนการผลิตโรงไฟฟ้า โดยต้องทราบถึงแนวทางของการดำเนินการของการเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำโรงไฟฟ้า ระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์ ระบบน้ำหล่อเย็น ระบบน้ำหม้อไอน้ำ

 (ข) คำอธิบายรายละเอียด

1. เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำใส

           ระบบผลิตน้ำใส หมายถึง กระบวนการปรับปรุงคุณภาพน้ำเบื้องต้นเพื่อกำจัดสิ่งปนเปื้อนในน้ำ เช่น สารแขวนลอย ก๊าซ ชีวินทรีย์ และอื่นๆ ออกจากน้ำ ด้วยวิธีการบำบัดทางกายภาพ (Physical Treatment) วิธีการบำบัดน้ำทางเคมี (Chemical Treatment) โดยใช้สารเคมีตกตะกอน (Clarification & Sedimentation) วิธีการกรองผ่านสารกรอง (Filtration)  และ วิธีการกรองผ่านเยื่อเมมเบรน (Membrane filtration) ก่อนนำเข้าสู่กระบวนการผลิตน้ำบริสุทธิ์ และ น้ำในระบบหล่อเย็น

การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำใสเริ่มตั้งแต่การคำนวณหาปริมาณอัตราการเติมสารเคมี การเตรียมสารเคมีให้มีความเข้มข้นตามต้องการ และอยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน ตลอดจนสามารถรายงานสรุปข้อมูลให้หัวหน้างานรับทราบได้อย่างถูกต้อง สารเคมีที่ใช้ในในระบบผลิตน้ำใส ได้แก่สารเคมีประเภทดังต่อไปนี้

1. สารตกตะกอน Coagulant และสารช่วยตกตะกอน Coagulant aid เพื่อช่วยในกระบวนการตกตะกอน


2. สารชีวฆาต (Disinfectant) เพื่อลดการเจริญเติบโตของชีวินทรีย์


3. สารเคมีปรับค่าความเป็นกรด-ด่าง เพื่อปรับสภาพน้ำให้เหมาะสมในกระบวนการตตะกอน

2. เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์

       ระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์ หมายถึง กระบวนการกำจัดแร่ธาตุออกจากน้ำ เพื่อเตรียมคุณภาพน้ำสำหรับป้อนหม้อไอน้ำ ซึ่งต้องการน้ำที่มีความบริสุทธิ์สูง เทคโนโลยีการกำจัดแร่ธาตุออกจากน้ำ ดังนี้

2.1 การแลกเปลี่ยนประจุด้วยเรซิน (Ion Exchange Resin)

2.2 การกรองผ่านเยื่อเมมเบรน (Membrane filtration)

2.3 การแลกเปลี่ยนด้วยไฟฟ้า (Electro-Deionization)

               การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์เริ่มตั้งแต่การคำนวณหาปริมาณอัตราการเติมสารเคมีในกระบวนการผลิตและกระบวนการล้างเรซิ่น หรือเมมเบรม เพื่อให้การเตรียมสารเคมีมีความเข้มข้นตามต้องการ และอยู่ในสภาพพร้อมใช้งานงาน ตลอดจนสามารถรายงานสรุปข้อมูลให้หัวหน้างานรับทราบได้อย่างถูกต้อง สารเคมีที่ใช้ในในระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์ ได้แก่สารเคมีประเภทดังต่อไปนี้

                 - สารเคมีสำหรับการล้าง Ion Exchange Resin เพื่อฟื้นฟูสภาพเรซิ่นให้สามารถกลับมาพร้อมใช้งาน

                 - สาร Anti-Oxidant เพื่อควบคุมสารเคมีประเภท Oxidant ไม่ให้ให้ทำอันตรายต่อระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์

                 - สารเคมีปรับค่าความเป็นกรด-ด่าง เพื่อให้มีสภาพความเป็นกรด ด่าง เหมาะสมต่อกระบวนการผลิตน้ำบริสุทธิ์ และการปรับสภาพน้ำทิ้ง

                 - สารเคมีสำหรับการล้าง Membrane filtration ในการทำ Chemical Enhanced Backwash (CEB) และ Clean in Place (CIP)

3. เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหล่อเย็น

        ระบบน้ำหล่อเย็น หมายถึง น้ำที่ผ่านการถ่ายเทความร้อนมาจากกระบวนการผลิต (Process) ที่เครื่องแลกเปลี่ยนความร้อน (Heat Exchanger) ทั้งในส่วนของระบบเครื่องควบแน่นไอน้ำ (Condenser)  และ ระบบระบายความร้อนของอุปกรณ์อื่นๆในโรงไฟฟ้า สำหรับระบบการระบายความร้อนด้วยน้ำมี 3 ลักษณะ  ดังนี้

3.1 Once Through Cooling System เป็นระบบสูบน้ำจากแหล่งน้ำ นำไปหล่อเย็นแล้วปล่อยทิ้งเลย ระบบนี้จะต้องอยู่ใกล้แหล่งน้ำ ซึ่งมีปริมาณน้ำเพียงพอกับการใช้งาน

3.2 Open Recirculating Cooling System ระบบนี้เป็นการนำเอาน้ำหมุนเวียนมาใช้อีก ฉะนั้นจึงต้องมีหอ ระบายความร้อน  (Cooling Tower) ระบบนี้จะประหยัดน้ำและสารเคมีมากกว่าการใช้ Once Through Cooling System เป็นระบบที่ใช้ทั่วไป

3.3 Closed Cooling System เป็นระบบปิดมีการสูญเสียน้ำน้อยมาก แต่การระบายความร้อนจากน้ำทิ้งต้อง มีอุปกรณ์เพิ่มเติม ตัวอย่างของระบบนี้เช่น หม้อน้ำรถยนต์ เป็นต้น

                    การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหล่อเย็นเริ่มตั้งแต่การคำนวณหาปริมาณอัตราการเติมสารเคมีในระบบน้ำหล่อเย็น เพื่อให้การเตรียมสารเคมีมีความเข้มข้นตามต้องการ และอยู่ในสภาพพร้อมใช้งานงาน ตลอดจนสามารถรายงานสรุปข้อมูลให้หัวหน้างานรับทราบได้อย่างถูกต้อง สารเคมีที่ใช้ในในระบบน้ำหล่อเย็น ได้แก่สารเคมีประเภทดังต่อไปนี้    

- สารเคมีป้องกันการเกิดตะกรัน จากการเดินระบบหล่อเย็นที่มี Cycle of Concentration สูง

- สารป้องกันการกัดกร่อน เพื่อป้องกันการกัดกร่อนของอุปกรณ์ถ่ายเทความร้อนจากการปรับสภาพความเป็นกรด ด่างของระบบน้ำหล่อเย็น

- สารชีวฆาต (Disinfectant) เพื่อควบคุมการเจริญเติบโตของชีวินทรีย์

- สารเคมีปรับค่าความเป็นกรด-ด่าง เพื่อปรับสภาพน้ำรบกวนการเกิดตระกรันแคลเซียมคาร์บอเนตในระบบน้ำหล่อเย็น

4. เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหม้อไอน้ำ

ระบบน้ำหม้อไอน้ำ หมายถึง ระบบการผลิตไอน้ำ เพื่อใช้ในการหมุนกังหันไอน้ำซึ่งมีแกนเพลาต่อเชื่อมอยู่กับเครื่องผลิตไฟฟ้า ( Generator) โดยแบ่งตามประเภทของโรงไฟฟ้า ดังนี้

4.1 โรงไฟฟ้าพลังความร้อน (Thermal Power Plant) จะผลิตไอน้ำด้วยการแลกเปลี่ยนความร้อนของน้ำกับเชื้อเพลิงโดยตรง

4.2 โรงไฟฟ้าพลังความร้อนร่วม (Combined Cycle Power Plant) คือการผลิตไอน้ำด้วยการแลกเปลี่ยนความร้อนของน้ำกับไอเสียจากเครื่องกังหันก็าซ โดยใช้ Heat Recovery Steam Generator: HRSG เป็นอุปกรณ์ในการแลกเปลี่ยนความร้อนสารเคมีที่ใช้ในในระบบน้ำระบบน้ำหม้อไอน้ำ

          การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหม้อไอน้ำเริ่มตั้งแต่การคำนวณหาปริมาณอัตราการเติมสารเคมีในระบบน้ำหม้อไอน้ำเพื่อให้การเตรียมสารเคมีมีความเข้มข้นตามต้องการ และอยู่ในสภาพพร้อมใช้งาน งาน ตลอดจนสามารถรายงานสรุปข้อมูลให้หัวหน้างานรับทราบได้อย่างถูกต้อง สารเคมีที่ใช้ในในระบบน้ำหม้อไอน้ำได้แก่สารเคมีประเภทดังต่อไปนี้

- สารเคมีปรับสภาพน้ำ เพื่อปรับ pH ของน้ำหม้อไอน้ำ และควบคุมการกัดกร่อนของโลหะบนผิวท่อ

- สาร Oxygen Scavenger เพื่อควบคุมปริมาณความเข้มข้นของก๊าซออกซิเจนละลายน้ำของหม้อไอน้ำสำหรับการควบคุมแบบ Reducing All Volatile Treatment AVT(R)

- การเติมก๊าซออกซิเจนในน้ำหม้อไอน้ำสำหรับการควบคุมแบบ Oxygenate treatment program

- สารประเภท Film Foaming สำหรับควบคุมการกัดกร่อนของโลหะบนผิวท่อ

18.1 เครื่องมือประเมิน เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำใส

1. ข้อเขียนแบบปรนัย เช่น การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำใส


2. การสัมภาษณ์ เช่น การสอบสัมภาษณ์เกี่ยวกับการเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำใส

18.2 เครื่องมือประเมิน เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์

1. ข้อเขียนแบบปรนัย เช่น การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์


2. การสัมภาษณ์ เช่น การสอบสัมภาษณ์เกี่ยวกับการเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบผลิตน้ำบริสุทธิ์

18.3 เครื่องมือประเมิน เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหล่อเย็น

1. ข้อเขียนแบบปรนัย เช่น การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหล่อเย็น


2. การสัมภาษณ์ เช่น การสอบสัมภาษณ์เกี่ยวกับการเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหล่อเย็น

18.4 เครื่องมือประเมิน เตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหม้อไอน้ำ

1. ข้อเขียนแบบปรนัย เช่น การเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหม้อไอน้ำ


2. การสัมภาษณ์ เช่น การสอบสัมภาษณ์เกี่ยวกับการเตรียมปริมาณการใช้สารเคมีในระบบน้ำหม้อไอน้ำ